نمونهبرداري دنبالهاي با دقت ثابت از شته هاي مزارع گندم در اهواز

Transcript

1 Journal of Plant Protection Vol. 9, No. 4, Winter 016, P نشریه حفاظت گیاهان (علوم و صنایع کشاورزي) جلد 9 شماره 4 زمستان 1394 ص نمونهبرداري دنبالهاي با دقت ثابت از شته هاي مزارع گندم در اهواز چکیده ۴ 3 *1 لیلا رمضانی -علی رجب پور - نوشین زندي سوهانی - فاطمه یاراحمدي تاریخ دریافت: 1393/03/1 تاریخ پذیرش: 1394/04/9 به منظور بررسی پراکنش فضایی و طراحی یک برنامه نمونهبرداري دنبالهاي با دقت ثابت براي شتههاي فعال در مزارع گندم شهرستان اهواز و حومه در طی فصول زراعی نمونهبرداریهایی به طور منظم و دو بار در هفته به عمل آمد. جهت برآورد پراکنش فضایی شتهها از شاخص هاي تیلور و آیواي و استفاده شد و به کمک مدل گرین تعداد نمونه لازم و معادلات خطوط تصمیم گیري براي برآورد میانگین جمعیت آنها محاسبه گردید. نتایج نشان داد که مدل رگرسیونی تیلور براي برآورد پراکنش فضایی شتهها مناسبتر از مدل آیواي و میباشد. از پارامترهاي مدل تیلور براي تهیهي مدل نمونهبرداري دنبالهاي به روش گرین در سطوح دقت 0/5 و 0/10 استفاده شد. نتایج نشان داد که اندازه نمونه جهت تخمین دقیق میانگین جمعیت با افزایش دقت نمونهبرداري افزایش یافت. همچنین تعداد نمونه لازم جهت برآورد تراکم جمعیت از 8 تا 10 خوشه براي دقت 0/1 و از 1 تا 34 خوشه در دقت 0/5 براي تراکمهاي 16 تا 0/3 عدد شته در خوشه متغیر بود. نتایج حاصل از این تحقیق نشان میدهد که نمونهبرداري به منظور تخمین جمعیت شته ها میتواند بین 44 تا 83 در صد کاهش یابد. واژههاي کلیدي: اهواز پراکنش فضایی شته گندم نمونهبرداري دنبالهاي مقدمه شتههاي زیان آور غلات از آفات درجه دوم مزارع غلات به شمار می آیند. در بعضی سال ها جمعیت و خسارت برخی از گونهها افزایش یافته و خسارت قابل توجهی به مزارع گندم و جو وارد میکنند (). مهمترین گونههاي شته که در مزارع غلات در قسمتهاي مختلف جهان فعال بوده و بر طیف وسیعی از گیاهان خانواده گرامینه و بخصوص گندم خسارت وارد مینمایند گونههاي : Sitobion Diuraphis noxia (Mordvilko) avenae (Fabricius) 5 هموار کردن راه مقابله با آنها به ویژه از طریق مدیریت تلفیقی آنها است. در همین راستا تخمین جمعیت حشرات به هر شکل و در هر ابعادي که باشد میتواند در خدمت این هدف قرار گیرد (3). نمونه- گیري از جمعیتها به منظور شناسایی و تخمین تعداد گونههاي موجودات زنده اساسیترین فعالیت در تحقیقات اکولوژي و مدیریت تلفیقی آفات است. هر چه زمان به پیش میرود نیاز به روشهاي نمونهبرداري سریع و در عین حال مطمي ن در راستاي پیاده نمودن برنامههاي مدیریتی در جهت کنترل تلفیقی حشرات زیان آور بیشتر احساس میشود (3). جمعیت شتهها در شرایط مناسب به سرعت افزایش می یابد بنابراین براي تعیین زمان کنترل آنها توسعهي روش هاي نمونهبرداري و پایش جمعیت در مزرعه در مقایسه با سطح زیان 6 اقتصادي ضروري است (9). والد (17) نمونهبرداري پیاپی را اراي ه کرد. ولی بررسی درباره این شیوه تخمین جمعیت نسبی حشرات به عنوان ابزار موثر و قابل اطمینان ادامه پیدا کرده و حدود ده سال بعد به ثمر رسید. یکی از دلایل بارز توجه روز افزون به نمونهبرداري پیاپی آنست که نمونهبردار میتواند به سرعت تراکم جمعیت حشره مورد نظر را درجهبندي کرده و مثلا آن را در یکی از درجات تراکم اندك متوسط و بالا جاي دهد و یا میتواند آن را در دو سطح قابل مبارزه شیمیایی و غیر قابل مبارزه شیمیایی طبقهبندي کند. ویژگی دیگر نمونهبرداري پیاپی آن است که تعداد نمونه مشخص و ثابت نیست بلکه بستگی به تراکم جمعیت حشره دارد. به بیان دیگر در تراکم 5 - Integrated Pest Management 6 -Wald Rhopalosipom padi Rhopalosiphum maidis (Fitch) Metopolophium dirhodum (Walker) Linnaeus و Sitobion میباشند. شتههاي Schizaphis graminum (Rondani) avenae و Rhopalosiphum padi از خطرناكترین شتههاي غلات میباشند که در تمام نقاط گندم خیز ایران نیز یافت میشوند (1). در اس تان خوزس تان گونه هاي Sitobion avenae Rhopalosiphom madis Rhopalosiphom padi و.S بیشتر مشاهده شدهاند و گونههاي Schizaphis graminum avenae و (L) Rhopalosiphum padi در نقاط مختلف متناوبا به عنوان گونه هاي غالب معرفی شدهاند (1). یکی از اهداف اساسی در اکولوژي جمعیت حشرات زیان آور 3 1 و - 4 استادیاران گروه گیاهپزشکی دانشکده کشاورزي دانشگاه کشاورزي و منابع طبیعی رامین خوزستان *) - نویسنده مسي ول: ( danaus_lp@yahoo.com

2 نمونهبرداري دنبالهاي با دقت ثابت از شته هاي مزارع گندم در اهواز اندك و نیز در تراکم بالا نیاز به تعداد کمتري نمونهبرداري است چون تکلیف نمونه بردار در همان اوان نمونهبرداري روشن میشود ولی در تراکم هاي بینابینی تصمیمگیري دشوار بوده و نیاز به نمونههاي بیشتري خواهد بود (11 و 5). 1 هاچیسون و همکاران (5) از دو الگوي گرین و کونو در نمونه- برداري از جمعیت شته نخود Aphis pisurum در مزارع یونجه آمریکا استفاده کردند. همچنین الیوت و کیک هیفر (4) از روش نمونهبرداري دنبالهاي به روش گرین به منظور تخمین جمعیت شتهي معمولی گندم (Rondani) Schizaphis graminum و شته برگ برنج (L) Rhopalosiphum padi در مزارع گندم آمریکا استفاده نمودند. ویلسون و همکاران (18) نیز از نمونهبرداري دنبالهاي براي برآورد تعداد نمونه لازم جهت تخمین مناسب جمعیت شته کلم Myzus persicae و شته سبز هلو Brevicorin brassicae (L.) (Sulzer) روي کلم استفاده نمودند. در کشور ما محققین مختلفی به بررسی تراکم پراکنش فضایی و طراحی نمونهبرداري دنبالهاي آفات مختلف بخصوص سن گندم پرداختهاند اما مطالعات در زمینهي بررسی نمونهبرداري دنبالهاي شته هاي مزارع گندم بسیار محدود است (6 7 و ). 8 افشاري و دسترنج (1) یک برنامه نمونهبرداري دنباله اي با دقت ثابت براي شتههاي Sitobion avenae و Schizaphis graminum روي خوشههاي گندم در اطراف گرگان طراحی و با کمک مدل گرین تعداد نمونه لازم و معادلات خطوط تصمیم گیري براي برآورد میانگین جمعیت آنها را محاسبه نمودند. شاهرخی و امیرمعافی (1) مدل نمونهبرداري دنباله اي به روش گرین و کونو با سطوح دقت 0 و 30 درصد را براي جمعیت شته گندم-گل سرخ dirhodum(walker) Metopolophium طراحی کردند. همچنین سلطانی قاسملو و آلعصفور (13) پراکنش فضایی و مدل نمونهبرداري دنبالهاي را براي تخمین جمعیت شته Sitobion avenae در دو مزرعه گندم واقع در باجگاه (شیراز) بررسی نمودند. با وجود مطالعات فراوان در زمینهي بررسی فون شتههاي غلات و تغییرات جمعیت آن ها در نقاط مختلف ایران اطلاعات مربوط به نمونهبرداري دنبالهاي آن ها بسیار محدود میباشد و مخصوصا در استان خوزستان هیچ گونه مطالعهاي در این زمینه صورت نگرفته است. لذا در این پژوهش تلاش میشود تا بهمنظور برآورد سریع و دقیق تراکم جمعیت شتهها در مزارع گندم یک برنامه نمونهبرداري دنبالهاي ساده اراي ه گردد تا در مدیریت تلفیقی جمعیت شتههاي گندم مورد استفاده قرار گیرد. مواد و روش ها به منظور طراحی یک برنامه نمونهبرداري دنبالهاي با دقت ثابت براي جمعیت شتههاي گندم شامل گونههاي Sitobion avenae و Rhopalosiphum padi طی دو فصل زراعی 1390 و 1391 دو مزرعه گندم رقم چمران به وسعت یک هکتار در محوطه دانشگاه شهید چمران اهواز و یک مزرعه گندم رقم چمران به وسعت یک هکتار در دانشگاه کشاورزي و منابع طبیعی رامین خوزستان انتخاب گردید و دو بار در هفته از جمعیت شتههاي موجود در قسمتهاي مختلف گیاه نمونهبرداري بهعمل آمد. لازم به ذکر است که این مزارع در مدت اجراي این پژوهش سمپاشی نشدند. نمونهبرداري از زمان رویش گندم و مرحله پنجهزنی آغاز و تا زمان برداشت گندم ادامه داشت. در هر مرحله از رشد رویشی گندم تعدادي بوته به طور تصادفی انتخاب شد و قسمتهاي مختلف آن شامل طوقه ساقه برگ و خوشه مورد ارزیابی قرار گرفت. مراحل رشدي پوره و بالغ شتههاي موجود در قسمتهاي مختلف گیاه در هر نوبت نمونهبرداري شمارش شد و میانگین و واریانس آنها محاسبه گردید. جهت برآورد نحوهي پراکنش فضایی مراحل مختلف رشدي شتهها در مزرعه از شاخصهاي تیلور و آیواي و (به ترتیب روابط 1 و ) استفاده شد. b S ax log S log a b log( x ) ( 1) در این رابطه a و b دو پارامتر ثابت هستندکه a به اندازه نمونه بستگی دارد و b نشان دهندهي میزان تجمع میباشد. در صورتی که b بزرگتر از یک باشد نشان دهندهي توزیع دوجملهاي منفی (پراکنش تجمعی) چنانچه b مساوي یک باشد نشان دهندهي توزیع پویسون (پراکنش تصادفی) و در صورتی که b کوچک تر از عدد یک باشد نشان دهندهي پراکنش یکنواخت (منظم) یا توزیع دو جمله اي مثبت می باشد. m * m ( ) در این رابطه *m شاخص متوسط ازدحام لوید می باشد که توسط رابطهي زیر محاسبه میشود. m* s m m 1 ( 3) در این رابطه m و s به ترتیب میانگین و واریانس نمونه هاي مورد بررسی α: شاخص تجمعی پایه که در واقع عرض از مبدا رابطهي رگرسیونی است و β: ضریب تجمع تراکم یا همان شیب خط رگرسیون میباشد. در صورتی که β بزرگتر و مساوي یک باشد توزیع نمونه ها به ترتیب با دو جملهاي منفی (پراکنش تجمعی) و پویسون (پراکنش تصادفی) تطابق دارد (15). براي آزمون معنیدار بودن اختلاف ضریب رگرسیون (شاخص b - Green 1 تیلور یا β آیواي و) با عدد یک از رابطهي زیر استفاده شد. - Kunu

3 584 نشریه حفاظت گیاهان (علوم و صنایع کشاورزي) جلد 9 شماره 4 زمستان 1394 t = (S-1)/SE s ( 4) در این رابطه S و SEs به ترتیب شیب خط رگرسیون و انحراف از میانگین آن میباشد (10 14 و 15) پس از محاسبهي ضرایب تیلور و آیواي و هر کدام از این دو مدل که بر اساس ضرایب تبیین ) r) برازش بیشري با دادهها داشتند براي طراحی مدل نمونهبرداري دنبالهاي انتخاب شدند. همچنین به منظور طراحی یک برنامه نمونهبرداري دنبالهاي با دقت ثابت براي جمیت شته هاي گندم از مدل گرین استفاده شد. در این مدل تعداد نمونه لازم براي برآورد میانگین جمعیت و خطوط تصمیم گیري به ترتیب از رابطههاي 5 و 6 برآورد شدند. ( b) ax n (5) D 1b 1/(b) an Tn (6) D در این دو رابطه: n: تعداد نمونه لازم جهت برآورد میانگین جمعیت شته x :میانگین جمعیت شته در واحد نمونهبرداري D: دقت نمونه- برداري که در اینجا 0/5 در نظر گرفته شده است a و b: ضرایب معادله رگسیونی تیلور و T: n فراوانی تجمعی شته در n تعداد واحد نمونهبرداري گندم میباشد. از آنجایی که ضرایب تیلور و آیواي و بر اساس مجموع داده هاي دو سال زراعی در مزارع واقع در اهواز و ملاثانی برآورد شدند لذا از طریق آماره t در رابطهي 7 و با درجه آزادي -( n) 1 n+ وجود یا عدم وجود اختلاف بین ضرایب پراکنش در سالهاي مختلف بررسی شد. 1 t ( b1 b )/ SE SE b 1 به ترتیب ضرایب پراکنش تیلور یا آیواي و در (7) در این رابطه: و سال هاي مختلف و SE 1 و SE به ترتیب خطاي استاندارد این ضرایب می باشد. محاسبه ضرایب تیلور و آیواي و و خطاي استاندارد آنها به کمک نرم افزار SPSS 0 و رسم نمودارها به کمک نرم افزار Excel 003 انجام شد. نتایج و بحث نتایج نمونهبرداري از مزارع مورد نظر در مدت دو سال زراعی نشان داد که دو گونهي Sitobion avenae و Rhopalosiphum padi گونه هاي غالب در مزارع گندم بوده و در تمام طول فصل زراعی در مزرعه حضور داشتند. تجزیه و تحلیلهاي آماري جهت تعیین پراکنش فضایی این دو گونه در مزارع گندم نشان داد که داده- هاي به دست آمده بر اساس مقدار ضریب تبیین ) r) با مدل تیلور در مقایسه با مدل آیواي و برازش بیشتري دارد (جداول 1 و ). بنابراین براي برآورد پراکنش فضایی و نیز طراحی برنامههاي نمونهبرداري دنبالهاي از شاخص تیلور استفاده شد. افشاري و دسترنج (1) نیز در تحقیقات خود مدل تیلور را براي طراحی مدل نمونهبرداري دنبالهاي با دقت ثابت مناسبتر از شاخص آیواي و ارزیابی کردند. همچنین الیوت و کیک هیفر (4) و تامانوویک و همکاران (16) نیز مدل رگرسیونی تیلور را براي ارزیابی پراکنش فضایی شته هاي غلات توصیه کردهاند. منحنیهاي تعداد نمونه لازم براي تصمیمگیري و نیز خطوط تصمیمگیري در برنامههاي نمونهبرداري دنبالهاي با دقتهاي 0/5 و 0/10 براي مراحل پورگی و حشرات کامل شتهها در خوشه در شکل- هاي 1 و 3 نشان داده شده است. در دقت 0/5 تعداد نمونه لازم براي برآورد میانگین جمعیت کل شتهها از 34 عدد خوشه در تراکم 0/3 شته در خوشه تا یک خوشه در تراکم 16 شته در خوشه متغیر بود. b جدول 1- مقادیر پارامترهاي مدل آیواي و در جمعیت شتههاي گندم Table1- Parameters of Iwao's Patchness regression for aphids population in whaet fields T β ±SE α ±SE (R ضریب تبیین( F مرحله زیستی Life stage بالغ( Adult ) پوره( Nymph ) کل مراحل( Total ) درجه آزادي df n.s. 0. n.s ±0.74 n.s. 1.8±1.107 n.s..3± ±0.817 n.s. 9.51± ±0.949 n.s n.s n.s جدول - مقادیر پارامترهاي مدل تیلور درجمعیت شته هاي گندم در مزرعه Table-Parameters of Taylor's power law regression for aphids population in whaet fields T β ±SE α ±SE (R ضریب تبیین( F مرحله زیستی Life stage بالغ( Adult ) پوره( Nymph ) کل مراحل( Total ) درجه آزادي df n.s ± ± ± ± ± ±

4 نمونهبرداري دنبالهاي با دقت ثابت از شته هاي مزارع گندم در اهواز شکل 1 - منحنیهاي تعداد نمونه لازم (چپ) و خطوط تصمیمگیري (راست) در برنامههاي نمونهبرداري با دقت ثابت (0/5) براي مراحل مختلف نشو و نمایی شتههاي مزارع گندم در اهواز Figure1- Number of samples required (left) and decision lines (right) in fixed precision sequential sampling programs (.5) for different life stages of Aphids in wheat fields in Ahvaz همچنین میانگین جمعیت پورهها در همین دقت از 3 خوشه در تراکم 0/1 پوره در خوشه تا 3 خوشه در تراکم 15 شته در خوشه متغیر بود. این مقادیر براي جمعیت بالغین بالدار و بیبال با همین دقت بین یک تا 15 خوشه به ترتیب براي تراکم 3/5 تا 0/ شته در خوشه برآورد شد.

5 شکل - منحنی هاي تعداد نمونه لازم (چپ) و خطوط تصمیمگیري (راست) در برنامه هاي نمونهبرداري با دقت ثابت (0/1) براي مراحل مختلف نشو و نمایی شتههاي مزارع گندم در اهواز Figure - Number of sample required (left) and decision lines (right) in fixed precision sequential sampling programs (0.1) for different life stage of Aphids on wheat fields in Ahvaz 6 تا 96 عدد خوشه به ترتیب براي تراکمهاي 15 تا 0/1 پوره در خوشه و 3/5 تا 0/ شته بالغ در خوشه نوسان داشت. منحنی هاي به دست آمده براي خطوط تصمیم گیري (شکلهاي 1 و سمت راست) نیز نشان دادند که با برداشتن تعداد معدودي نمونه احتمال قطع شدن خطوط تصمیمگیري و گرفتن یک تصمیم در دقت 0/1 که براي اهداف تحقیقاتی مناسب میباشد تعداد نمونه لازم براي برآورد جمعیت مجموع مراحل شتهها افزایش قابل توجهی یافت و از 8 خوشه در تراکم 16 عدد شته در خوشه تا 10 خوشه در تراکم 0/3 شته در خوشه در نوسان بود. براي مرحلهي پورگی این نوسان بین 17 تا 198 عدد خوشه و براي مرحله بالغ بین

6 نمونهبرداري دنبالهاي با دقت ثابت از شته هاي مزارع گندم در اهواز قطعی در مورد میانگین جمعیت شتههاي گندم وجود دارد. در این پژوهش حداقل تعداد نمونهي لازم براي تصمیمگیري در مورد میانگین جمعیت شتهها به طور تقریبی براي مراحل پوره بالغ و مجموع مراحل کمتر از 10 عدد خوشه در دقت 0/5 و کمتر از 0 عدد خوشه در دقت 0/1 برآورد شد. نتایج حاصل از این تحقیق نشان می دهد که نمونهبرداري به منظور تخمین جمعیت شتهها میتواند بین 44 تا 83 درصد کاهش یابد. الیوت و کیکهیفر (4) نیز با استفاده از روش نمونهبرداري دنبالهاي به روش گرین به منظور تخمین جمعیت شتهي معمولی گندم (Rondani) Schizaphis graminum و شته برگ برنج (L) Rhopalosiphum padi در مزارع گندم ایالتهاي آیداهو و داکوتاي آمریکا به این نتیجه رسیدند که استفاده از این مدل باعث صرفهجویی در زمان نمونهبرداري میشود. همچنین ویلسون و همکاران (18) نیز در بررسی خود دریافتند که استفاده از نمونهبرداري دنبالهاي نسبت به نمونهبرداري معمولی باعث کاهش 65 درصد در زمان نمونهبرداري جهت تخمین جمعیت شته کلم Myzus persicae و شته سبز هلو Brevicorin brassicae (L.) (Sulzer) روي کلم میشود. نتایج کار افشاري و دسترنج (1) نیز نشان داد که استفاده از نمونهبرداري دنبالهاي باعث صرفهجویی در وقت شده و حداقل تعداد نمونه لازم جهت تصمیمگیري در مورد میانگین جمعیت شتههاي Sitobion avenae و Schizaphis graminum روي خوشههاي گندم به طور تقریبی کمتر از 0 عدد خوشه میباشد که با نتایج حاصل از این پژوهش (کمتر از 10 عدد خوشه در دقت 0/5 و کمتر از 0 عدد خوشه در دقت ( 0/1 نیز انطباق دارد. همچنین شاهرخی و امیرمعافی (1) در بررسی خود دریافتند که اندازهي نمونهي لازم براي تخمین دقیق میانگین جمعیت شته گندم-گل سرخ dirhodum(walker) Metopolophium با افزایش سطح دقت از 30 به 0 درصد افزایش و با افزایش جمعیت کاهش مییابد. نتایج کار این محققان نیز با نتایج کار این پژهش انطباق دارد زیرا در این پژوهش نیز با افزایش سطح دقت اندازهي نمونه لازم افزایش یافت. سلطانی قاسملو و آلعصفور (13) نیز در بررسی خود به این نتیجه رسیدند که تعداد مناسب نمونه براي تخمین جمعیت شته Sitobion avenae در مزارع گندم با افزایش دقت نمونهبرداري به طور معنی داري افزایش مییابد. نتیجه گیري کلی نتایج حاصل از این تحقیق نشان میدهد که نمونهبرداري به منظور تخمین جمعیت شتههاي گندم میتواند بین 44 تا 83 درصد کاهش یابد. با افزایش دقت نمونه برداري تعداد مناسب نمونه براي تخمین جمعیت شتهها به طور معنی داري افزایش یافت لذا حداقل تعداد نمونهي لازم براي تصمیمگیري در مورد میانگین جمعیت شتهها به طور تقریبی براي مراحل پوره بالغ و مجموع مراحل کمتر از 10 عدد خوشه در دقت 0/5 و کمتر از 0 عدد خوشه در دقت 0/1 برآورد شد. بنابراین بر اساس نتایج حاصل از این پژوهش می توان به منظور برآورد پارامترهاي جمعیت شتههاي مزارع گندم با برداشتن کمترین تعداد خوشه و صرف کمترین وقت و هزینه به اهداف مورد نظر دست یافت. سپاسگزاري بدین وسیله از مدیریت پژوهشی دانشگاه کشاورزي و منابع طبیعی رامین خوزستان به دلیل فراهم نمودن امکانات اجراي طرح و همچنین دانشجویان ورودي سال 1388 گیاهپزشکی به دلیل کمک در نمونهبرداري از شتههاي مزارع گندم ملاثانی قدردانی میگردد. منابع 1- Afshari A. and Dastranj M Density, Spatial Distribution and Sequential Sampling plans for Cereal Aphids Infesting Wheat Spike in Gorgan, Northern Iran. Journal of Plant Protection, 3(): (in Persian with English abstract) - Ahoonmanesh A Wheat production policy in country and introduce the wheat original design. Report of Sunn pest Conference. Faculty of agriculture, University of Tehran. 3- Damavandian M. and Asghari M Functional Statistics for Pest Control Management. University of Mazandaran Press. 4- Elliott N.C., and Kieckhefer R.W Spatial distributions of cereal aphids (Homoptera: Aphididae) in winter wheat and spring oats in South Dakota. Environmental Entomology, 16: Hutchison W.D., Hogg D.B., Poswal M.A., Berberet R.C. and Cuperus G.W Implications of the stochastic nature of Kuno's and Green's fixed-precision stop lines: sampling plans for the pea aphid (Homoptera: Aphididae) in alfalfa as an example. Journal of Economic Entomology, 81(3): Latifian M On the base of sequential sampling methods decision for integrated wheat pests control in Lorestan. Journal of Agricultural Science and Natural resources, 5: (in Persian with English abstract) 7- Moeen-Namini S., Sahragard A. and Amir-Maafi M Sequential Sampling of Sunn Pest in Varamin area. 14 th Iranian Plant Protection Congress, Esfahan. (in Persian with English abstract)

7 588 نشریه حفاظت گیاهان (علوم و صنایع کشاورزي) جلد 9 شماره 4 زمستان Mohiseni A., Soleymannejadian A., Rajabi G., Mossadegh M.S. and Pirhadi A Sequential sampling of overwintered sunn pest Eurigaster integriceps (Het: Scutelleridae) in rainfed wheat fields in Borujerd. Journal of Entomological Society of Iran, 7(): (in Persian with English abstract) 9- Onsager J.A The rationale of sequential sampling with emphasis on its use in pest management. United States Department of Agriculture (USDA) Technology Bulletin, 156: Rajabi G Insect Ecology (according to Iran conditions). Ministry of Agriculture Press. 11- Rezaea N., Mossadegh M.S. and Hodjat S.H Evaluation of population dynamics and morphometrical differences between 3 color morphs of Sitobion avenae (Fabricius). 19 th Iranian Plant Protection Congress, Tehran. (in Persian with English abstract) 1- Shahrokhi Sh. and Amir-Maafi M Spatial distribution and sampling plan of Metopolophium dirhudum (Hemiptera: Aphididae) in wheat fields. 19 th Iranian Plant Protection Congress, Tehran. (in Persian with English abstract) 13- Soltani Ghasemloo, V. and Aleosfoor M Dispersion pattern and fixed precision sequential sampling of Sitobion avenae (Fabricus) (Hemiptera: Aphididae) in wheat fields of Badjgah (Fars province) in Iran. Journal of Entomological and Acarological Research, 45: Southwood T.R.E Ecological methods, with the particular refrence to the study of insect populations. 3 rd edition. Chapman & Hall Pub. London. 54 pp. 15- Taylor L.R Assessing and interpreting the spatial distributions of insect populations. Annual Review of Entomology, 9: Tomanovic Z., Kavallieratos N.G. and Athanassiou C.G Spatial ditribution of cereal aphids (Hemiptera: Aphididae) in Serbia. Acta Entomologica Serbica, 13(1/): Wald A Sequential analysis. John Wiley and Sons, New York. 18- Wilson L.T., Mount C., Pickel R.C. and Zalom F.G Presence-Absence Sequential Sampling for Cabbage Aphid and Green Peach Aphid (Homoptera: Aphididae) on Brussels Sprouts. Journal of Economic Entomologiy, 76(3) :